Γιώργος Κεχαγιόγλου-Λευτέρης Παπαλεοντίου, Ιστορία της νεότερης κυπριακής λογοτεχνίας, Λευκωσία, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, 2010, σσ. 960. Με την Ιστορία της νεότερης κυπριακής λογοτεχνίας (ΙΚΛ) των Γιώργου Κεχαγιόγλου και Λευτέρη Παπαλεοντίου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, αναδεικνύονται ο πλούτος, η πολυμέρεια, και η πολυμορφία της κυπριακής λογοτεχνίας από τον 12ο αιώνα μ. Χ. μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, και, από την άλλη, προτείνονται άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα αξιολογικές αποτιμήσεις και σταθμίσεις για τα κείμενα και τους συγγραφείς. Αν και οι συγγραφείς, που αφιερώνουν το βιβλίο τους στη μνήμη του Γιάννη Κατσούρη και στον Φοίβο Σταυρίδη, με σεμνότητα και μετριοπάθεια σημειώνουν προλογικά πως αυτό «θα συμβάλει στην κάλυψη ορισμένων από τα κενά που έχει αφήσει η προγενέστερη έρευνα και [...] ότι θα αποτελέσει ερέθισμα για μελλοντικές αρτιότερες συνθέσεις» (σ. 12) και τονίζουν επιλογικά ότι «στο φιλολογικό είδος των Ιστοριών της νεότερης κυπριακής λογοτεχνίας είμαστε ακόμα σχεδόν στα πρώτα βήματα», πιστεύουμε ότι η ΙΚΛ είναι ένα σημαντικό επίτευγμα στην κυπρολογική περιοχή της νεοελληνικής φιλολογίας.
Στην πολυσέλιδη γραμματολογική τους πραγματεία (το πρώτο μέρος της αφορά την περίοδο από τον 12ο αιώνα μέχρι το 1821και εκπονήθηκε από τον Γ. Κεχαγιόγλου, ενώ το δεύτερο καλύπτει το διάστημα από τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης μέχρι σήμερα και εκπονήθηκε από τον Λ. Παπαλεοντίου) είναι προφανές, αφενός, ότι οι δύο νεοελληνιστές έχουν άμεση εποπτεία του πρωτογενούς υλικού (κυρίως πολυάριθμων χειρογράφων που βρίσκονται διασκορπισμένα σε διάφορες βιβλιοθήκες του κόσμου και πολλών σπάνιων ή δυσεύρετων βιβλίων)∙ αφετέρου, συζητούν διεξοδικά τις απόψεις των μελετητών και των κριτικών γύρω από τα λογοτεχνικά κείμενα που τους απασχολούν, αναδεικνύοντας σε αρκετές περιπτώσεις την αναγνωστική πρόσληψη των συγγραφέων (π.χ. των Λεόντιου Μαχαιρά, Βασίλη Μιχαηλίδη, Δημήτρη Λιπέρτη, Κώστα Μόντη κ. ά.) στη διαχρονική της προοπτική.
Με την ΙΚΛ οι Γ. Κεχαγιόγλου και Λ. Παπαλεοντίου δεν επιχειρούν να πείσουν τον αναγνώστη ότι στην εργασία τους επιλύονται όλα τα εκκρεμή ζητήματα γύρω από τη μελέτη της κυπριακής λογοτεχνίας ούτε, βέβαια, ισχυρίζονται πως εξαντλούν όλες τις δυνατότητες για περαιτέρω έρευνα και μελέτη στο γνωστικό πεδίο που τους απασχολεί. Αντίθετα, και οι δύο υποδεικνύουν πλήθος αδιερεύνητων πτυχών και όψεων της παλαιότερης και νεότερης κυπριακής γραμματείας και λογοτεχνίας, που θα μπορούσαν να διερευνηθούν από νεότερους ερευνητές (τονίζονται, λ.χ., οι ανάγκες για σχολιασμένη φιλολογική έκδοση του έργου του Νεόφυτου Ροδινού, για νέα έκδοση των ποιημάτων του Β. Μιχαηλίδη ή για φιλολογικές μελέτες για πολλούς άλλους νεότερους σημαντικούς, αλλά παραγνωρισμένους, συγγραφείς, ή ακόμη και η ανάγκη να συζητηθούν εκ νέου περιπτώσεις λογοτεχνών, που μολονότι στην εποχή τους μυθοποιήθηκαν από την κριτική, εκ των υστέρων φαίνεται ότι χάνουν το στοίχημα με τον πιο αδύσωπητο κριτή, που είναι ο χρόνος). Τέλος, σχολιάζονται διάφορα ανοιχτά ζητήματα γύρω από τη γενιά της εισβολής και τη γενιά του 1990, χωρίς να αποσιωπάται ότι για την επαρκέστερη εξέταση των ζητημάτων αυτών είναι αναγκαία μια μεγαλύτερη χρονική προοπτική, την οποία δεν διαθέτουμε σήμερα.
Επιπλέον, σε αρκετά σημεία της ΙΚΛ περιγράφονται οι κατά καιρούς συζητήσεις και αντεγκλήσεις γύρω από το περιεχόμενο και τη χρήση του όρου κυπριακή λογοτεχνία, από τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα. Συζητήσεις, που ανάλογα με το ιδεολογικό και πολιτικό συγκείμενο κάθε εποχής, προσέλαβαν συχνά διαστάσεις βαθιάς ρήξης όχι μόνο ανάμεσα στους μελετητές και τους κριτικούς της λογοτεχνίας μας αλλά και ανάμεσα στους ίδιους τους λογοτέχνες και επεκτάθηκαν μέχρι και στην απαξίωση της κυπριακής λογοτεχνίας.
Η ΙΚΛ είναι, λοιπόν, αποτέλεσμα ερευνητικού μόχθου των συγγραφέων της, γραμμένη με αγάπη για την κυπριακή λογοτεχνία, αλλά την ίδια στιγμή και με την απαιτούμενη αυστηρή κριτική απόσταση από τα κείμενα και τους συγγραφείς τους. Επιπλέον, είναι ένα βιβλίο που εστιάζει στα ανοιχτά ζητήματα και επιζητεί τον διάλογο, με στόχο την προώθηση της έρευνας και την εμβάθυνση των γνώσεών μας γύρω από την κυπριακή λογοτεχνία.
Ιανουάριος 2011 Λεωνίδας Γαλάζης
